چکیده:

«بالعدل قامت السموات و الارض»،قوام آسمانها و زمین به عدل است.چنانچه تعادل را از زندگی حذف کنیم، وجودی برای هستی باقی نخواهد ماند که عدل پایه و بنیانی است که قوام و استواری جهان به اوست.« العدل اساس به قوام العالم.»تعالی و ارتقاء جان آدمی به حیات طیبه الهی با ایجاد تعادل فردی در بستر تعامل جمعی است. تعادلی در مبدا، در مسیر و در مقصد.

توسعه ای که در عدل است در هیچ طرح و برنامه دیگری نمی توان یافت. از آن جایی که توسعه در اسلام تنها به معنای افزایش فیزیکی نیست و جنبه های معنوی و ارزشی نیز اهمیت دارد ، جهت گیری سیاستهای توسعه در اسلام به سمت اهداف خاصی است که در راستا و تامین کننده هدف اصلی خلقت انسان است.انسان به خاطر همین سعه و جامعیت وجودیش، بر همه عوالم، حتی بر فرشتگان نیز برتری دارد و تنها اوست که می تواند حامل عشق و طلب باشد.یک عارف با سعه وجودی خود با همه جهان و همه انسانها یگانه است.

قرآن کریم میفرماید: انسانی که در اثر حیات پاکیزه ،جانش به سمت الله حرکت کرد ، جاودانه خواهد بود و از ابدیت خاص برخوردار است چون عندالله می شود . این حیات طیبه باعث صعود و تکامل انسان می شود.برای تداوم حیات حقیقی و افزونی تاله آدمی، لازم است که انسان اولاً چیزی را روی اصول علمی ببیند و ثانیاً قواعد عملی آن را بپذیرد. ظهور برکات و عنایات، مرهون رشد علمی و عملی جامعه است و امت اسلامی در پرتو ایمان و عمل صالح به این فیوضات الهی بار می یابد.حیات واقعی که در یک فرد به جریان می افتد، با حیات دیگران نیز مشترک است. اساسی ترین مختص حیات، تعدیل و تصعید خودمحوری به سود انسان محوری است، که رو به کمال دارد.

با صدور فرمان مقام معظم رهبری ، حضرت آیه الله خامنه‌ای مبنی بر تدوین و تنظیم برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران در چارچوب چشم انداز بلند مدت کشور (دو دهه آینده) و با عنایت به الزامات حاکم بر تحقق چشم انداز بلند مدت کشور و ویژگیهای کنونی رشد و توسعه کشور، در این پایان نامه سعی بر این است تا با طرح و تشریح کاربردی تعادل و توسعه انسانی بعنوان راهبردی به حیات طیبه الهی در کشور ایران طی دو دهه آینده از منظر عرفانی تبیین گردد.

 مقدمه :

سپیده مشیت دمیده، آفتاب خلقت سرزده، معمار هستی دست اندر کار آفرینشی شگفت است و … انسان از رحم غیب پای به دامان شهود می‌نهد.در جشن تولد این مولود مبارک، خدای تعالی خود صحنه آرا و میزبان است. کروبیان عالم بالا و ساکنان حرم سرّ و عفاف ملکوت را به مصلای قداست انسان فرامی‌خواند و فرمان می‌دهد تا بر او سجده برند. «فاذا سوّیته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین فسجدوا الا ابلیس…».

شرح این حادثه بدیع که می‌توان آن را زیباترین رویداد و پرشکوه‌ترین جلوه اراده ازلی در جهان خلقت نامید جان‌های لطیف و ارواح طیبه را که اعجازهای بزرگ ایمان و اندیشه‌اند به اهتزاز آورده و معناهای ژرف در اندام الفاظ به سینه تاریخ سپرده‌اند. علی (ع) آن وجدان ملتهب حکمت الهی چنین به ترنم آمده:

اتزعم انک جرم صغیر      و فیک انطوی العالم الاکبر

و انت الکتاب المبین الذی         باحرفه یظهر المضمر

 و عارف رومی روح کلام علی (ع) را در قالب شعر پارسی بدین سان می‌دمد:

گر به ظاهر آن پری پنهان بود             آدمی پنهان‌تر از پریان بود

نزد عاقل آن پری گر مضمر است         آدمی صدبار خود پنهان‌تر است

راستی که آدمی زاده طرفه معجونی است و این راز وجود و پری پنهان باید سیمرغ آسا بال و پر آراید تااز محیط جاذبه ملک و طبیعت بیرون رفته و بر قله فاف «دنی فتدلی» نشیند و در هاله مغناطیس خود چنان مجذوب شود که بیش از دو هلال با مبدأ اعلی فاصله نداشته باشد و به افتخار «ابیت عند ربی یطعمنی و یسقینی» نائل آید.

انسان را حیوان ناطق یعنی جانور گویا می‌شناسیم،  لکن با این فرق که او را دارای قوه و منّه و لیاقت و قابلیتی می‌یابیم که هر گاه آن دارایی را به فعلیت برساند، انسان حقیقی و واقعی خواهد بود. یعنی انسان واقعی و حقیقی در عرف عرفان آن کسی است که به فعلیت رسیده است و متصف به صفات ربوبی ومحاسن اخلاق و محامد آداب است وگرنه همان حیوان ناطق یعنی جانور گویا است.

آدم حقیقت انسانیت است که جامع و مظهر ذات و جمع اسماء و صفات الهی است که عالم خلق و آفرینش ظهور آن‌ها محسوب می‌شود. و به این اعتبار آینه حق و خلق است و  چون غرض از ایجاد، معرفت حق بوده و هیچ یک از مراتب وجود، استعداد آن را ندارند که حق را به نحو کمال و تمام بشناسند مگر انسان،بدین دلیل حقیقت انسانی، غایت ایجاد نیز هست و آفرینش محفوظ به بقا و دوام اوست. و هرگاه که این نوع از میان برخیزد – دوره عالم نیز به سر می‌رسد و دور آخرت آغاز می‌شود که رجوع آفرینش است به اسم اول که مصدر وجود است. حقیقت انسانی که کون جامع و آینه جمال و مظهر صفات قهر و لطف الهی است و به اعتبار خلافت و جانشینی خدا به ناچار باید دارای تمام اوصاف مستخلف باشد.

چون عقل اول را آفرید، سی صد و شصت نوع از انواع کمال در او ظاهر گشت و حق تعالی بر حسب استعداد و قوه عقل اول، چهل وشش هزار هزار نوع و ششصد هزار نوع و پانصد و شش هزار نوع از انواع کمال و فیض وجودی بر او افاضه کرد و به مقتضای این فیضی بخشی‌ها عوالم متعددی خلق شد و انتشار فیض از عقل اول به اختیار صادر نگشت بلکه از راه فیضان سرزد.

در درون ما نیروهایی است که اگر به کار گرفته شوند و رودهایی است که اگر رهبری شوند و غنچه‌هایی است که اگر شکفته شوند، ما را به وسعت‌ها و رشدها و حرکت‌هایی می‌رسانند و سیراب و شاداب می‌نمایند. در حالیکه غفلت از این نیروها و رها کردن آن‌ها ما را به رکود و ایستایی می‌کشانند و همین است که رسول باید ما را یادآوری کند و آگاه سازد.و این ما هستیم که باید به این سرمایه‌ها و اندازه آن‌ها پی ببریم و آن‌ها را به جریان بیندازیم و زیانش را جبران کنیم که گفته‌اند: رحم اله من عرف قدر نفسه * انسان سرمایه‌های زیادتری دارد. انسان فرزند تمام هستی است و تا بی نهایت راه در پیش دارد. لذا باید طوری تربیت شود که در تمام این عوالم و در تمام این مسیر بتواند چه بکند و چگونه بماند و چگونه برود. باید مرزها را برداریم و دیوارها را بشکنیم و با این دید وسیع به هستی و به انسان نگاه کنیم و انسان را به عظمتی بشناسیم که این هستی را زیر پا دارد.

فهرست مطالب
صفحه

چکیده……………………………………………………………………………………

مقدمه…………………………………………………………………………………….

فصل اول – تعادل………………………………………………………………………

- تعاریف لغوی و اصطلاحی…………………………………………………………..

- عدل……………………………………………………………………………………

- معنای اعتدال………………………………………………………………………….

- معنای عدالت………………………………………………………………………….

- واژه‌هایی که با عدل پیوند معنایی دارند…………………………………………..

- استقامت……………………………………………………………………………….

- قصد……………………………………………………………………………………

- قسط……………………………………………………………………………………

- وسط……………………………………………………………………………………

- توسط…………………………………………………………………………………..

- تعادل…………………………………………………………………………………..

- تعادل در مقصد (تعادل در خداشناسی)…………………………………………….

- عدل الهی………………………………………………………………………………

- عدل خدا در خلقت جهان……………………………………………………………

- تعادل در خلقت انسان……………………………………………………………….

- تعادل در مبدأ (تعادل در خودشناسی)……………………………………………..

- ضرورت تعدیل در قوای طبیعی تحت فرماندهی عقل…………………………….

- نشانگرهای رفتار و شخصیت متعادل……………………………………………….

- مراحل وصول به تعادل………………………………………………………………

- تعادل جسمانی………………………………………………………………………..

- تعادل عقلانی (اجتماعی)…………………………………………………………….

- تعادل روحی (معنوی)……………………………………………………………….

- ارتباط و نحوه تأثیر امور جاری و موظف و ویژه در یکدیگر………………….

- نشانه‌های عدم تعادل و سلامتی در امور مذکور…………………………………..

- در امور جاری (فردی)………………………………………………………………

- در امور اجتماعی……………………………………………………………………..

- در امور ویژه (معنوی)……………………………………………………………….

- تعادل در مسیر (تعادل در فرمان خداشناسی)……………………………………..

- تعادل در شریعت و طریقت و حقیقت…………………………………………….

- صراط مستقیم…………………………………………………………………………

- تعادل در انسان کامل………………………………………………………………..

- انسان کامل صاحب مقام برزخ البرازخ است………………………………………

- مقام برزخیت کبری = تعادل در بین غیب مطلق و شهادت مطلق………………

- تعادل اسمایی (اسماء جمالی و جلالی)…………………………………………….

- تعادل در تشبیه و تنزیه……………………………………………………………..

- عقل حد واسط ربوبیت و عبودیت………………………………………………….

- تعادل در دو قوه عقل عملی و نظری………………………………………………

- تعادل در دو جنبه یلی الخلقی و یلی الحقی……………………………………….

- تعادل در علم و عامل………………………………………………………………..

- تعادل در عقل و قلب (عشق)……………………………………………………….

- تعادل در اقبال و ادبار قلب…………………………………………………………

- تعادل در خوف و رجاء……………………………………………………………..

- تعادل در قبض و بسط……………………………………………………………….

- یقین به خداوند موجب اعتدال آدمی می‌شود………………………………………

- تعادل در هیبت و انس………………………………………………………………

- ادب پرهیز از افراط و تفریط……………………………………………………….

- تعادل در فرق و جمع (جمع الجمع)……………………………………………….

- تعادل در رضا و غضب………………………………………………………………

- تعادل در رتق و فتق…………………………………………………………………

- تعادل در انبساط……………………………………………………………………..

- تعادل در فناء…………………………………………………………………………

- تعادل در تسلیم و تفویض…………………………………………………………..

- تعادل در توکل……………………………………………………………………….

- تعادل در خلوت و جلوت……………………………………………………………

- تعادل در دنیا و آخرت………………………………………………………………

- برخی از نتایج ایجاد تعادل در انسان……………………………………………….

- فصل دوم – توسعه…………………………………………………………………..

- تعریف لغوی و اصطلاحی……………………………………………………………

- توسعه از دیدگاه فلسفی……………………………………………………………..

- توسعه فرهنگی………………………………………………………………………..

- منظور از خلقت بشر، ظهور استعدادات نهانی است……………………………….

- تجلی شهود الهی تابع استعدادات است……………………………………………..

- هدف از خلقت تحقق تمامیت انسان است…………………………………………

- استفاده از تمام قوا (توسعه انسانی)………………………………………………..

- توسعه وجودی از منظر قرآن………………………………………………………..

- توسعه از منظر عرفان…………………………………………………………………

- نبوغ عرفانی…………………………………………………………………………..

- محورهای توسعه الهی………………………………………………………………..

- اهداف توسعه………………………………………………………………………….

- گسترش علم و عقل یکی از اهداف توسعه………………………………………..

- مبانی توسعه…………………………………………………………………………..

- شاخصه‌های توسعه الهی………………………………………………………………

- انسان با ایمان، انسان توسعه یافته قرآنی…………………………………………..

- مظهر اهتداء و ضلالت قلب انسان است (شرح صدر و ضیق صدر)……………..

- قلب المؤمن عرش الرحمن (توسعه دل)……………………………………………

- علایم توسعه وجودی…………………………………………………………………

- شرح صدر……………………………………………………………………………..

- علامت شرح صدر دستیابی به حلم است……………………………………………

- انس……………………………………………………………………………………

- انبساط…………………………………………………………………………………

- من انسان کامل من فراگیر است……………………………………………………

- وسعت نظر عارف…………………………………………………………………….

- سرور…………………………………………………………………………………..

- راه‌های افزایش توسعه وجودی……………………………………………………..

- پذیرش توحید راه اساسی افزایش ظرفیت روانی………………………………….

- خداخواهی……………………………………………………………………………..

- طی مراتب کمال در انسان کامل…………………………………………………..

- سیر و سلوک…………………………………………………………………………

- عبادت (عبودیت)…………………………………………………………………….

- تقوی مایه شرح صدر و گسترش دل……………………………………………….

- گستردگی ظرفیت روانی و حلم نتیجه علو همت است…………………………..

- شکر……………………………………………………………………………………

- عوامل مؤثر در ایجاد ظرفیت روانی………………………………………………..

- مظاهر توسعه وجودی………………………………………………………………..

- سلوک فردی………………………………………………………………………….

- سلوک جمعی………………………………………………………………………….

- نتایج توسعه وجودی…………………………………………………………………

- تنگی و فراخ قبر تابع انشراح صدر و عدم آن است………………………………

- نتیجه گیری…………………………………………………………………………..

- فصل سوم – حیات طیبه در ایران ۱۴۰۰ (ه.ش)………………………………….

- تعریف حیات معقول…………………………………………………………………

- عبور از مراحل خام «حیات طبیعی محض» به مراحل حیات معقول…………….

- حیات………………………………………………………………………………….

- طیب…………………………………………………………………………………..

- حیات دنیایی و زندگانی طیب………………………………………………………

- حیات طیبه……………………………………………………………………………

- حیات طیبه بهره مؤمن صالح………………………………………………………..

- ارکان حیات طیبه…………………………………………………………………….

- حیات طیبه انسان را به کجا می‌رساند؟…………………………………………….

- راه رسیدن به عزت چیست؟………………………………………………………..

- معنای صعود و شرح معراج………………………………………………………….

- عمل صالح واسطه ارتقاء ارواح طیبه……………………………………………….

- نشانه‌ها و ویژگی‌های حیات طیبه………………………………………………….

- سیمای حیات طیبه نزد پیشوایان معصوم…………………………………………..

- ایران در سال ۱۴۰۰ (ه.ش)………………………………………………………….

- نتیجه گیری…………………………………………………………………………..

- Abstract……………………………………………………………………………………………….

فهرست منابع………………………………………………………………………………………………….

دانلود فایل